نان 3 21
طناب را که به گردنش انداختند ، به خود آمد ، چشمش به جمعيت مقابل خود افتاد که با دهان باز کنجکاوانه منتظر بودند . با خود انديشيد :
- منتظر چی هستيد اگر امروز نوبت من است فردا نوبت شماست و بعد نوبت فرزندانتان و بعد نوه هايتان ....
همينطور که چشم به جمعيت دوخته بود چشمش به کودکی که در ميان جمعيت ايستاده بود، افتاد . با خود گفت : نه اينکار را نکنيد ، با من اين کار را نکنيد ، چرا دنيای آن کودک را خراب می کنيد ؟
چرا دنيای ظالمانه و غير انسانی خودتون رو وارد دنيای آن کودک می کنيد . به ياد برادر کوچکش افتاد که بهش قول داده بود اگر کار پيدا کرد با اولين حقوقش او را به سينما می برد ..
- دادش پس کی می ريم سينما ؟
- اگه امروز شانس بيارم ، کار پيدا کنم حتماً با هم می ريم سينما .
تمام جاده کرج را با پای پياده طی کرده بود به هر کارخانه و کارگاهی سر زده بود اما تنها چيزی که شنيده بود ..
- نه جانم ، کار نداريم .
نگهبان درب يکی از کارخانه ها که آب پاکی را رودستش ريخته و گفته بود :
- والا ما خودمون هم اينجا زيادی هستيم ، الان شش ماه که حقوق نگرفتيم !
هر ماه يه چندر غاز پول می دن می گن ، بقيه اش رو سر برج می ديم ، بالاخره نفهميديم اين سر برج کی می شه ؟
همين هفته پيش يکی از کارگرها خودشو از بالای برج پرت کرد پاين ، خدا به زن و بچه اش رحم کنه نميره ، الان تو بيمارستان افتاده.
با حرفهای نگهبان پاک از پيدا کردن کار نااميد شده بود با وجود آن همه خستگی همچنان تلاش کرد تا اينکه از زور گرسنگی ديگر مجبور شد راهی خانه شود .
هنگام برگشتن موقعي که از جلوی نانوايی رد می شد ، بوی نان تافتون های داغ پهن شده روی پيشخوان چنان مستش کرد که بی اختيار بطرف آنها رفت . اما هر چه ته جيبهايش را گشت دريغ از پشيزی .
نان 3 22
دستش را دراز کرده يکی از نان ها را برداشت ، بدون اعتنا به داد و فرياد صاحب نانوايی (در حالی که تکه ای از نان را بريده در دهان می گذاشت) براه افتاد .
- آها ، يارو با توام !
گوشش بدهکار نبود يعنی اصلاً نمی شنيد .
- هی ، با توام !
پولش رو بده ! کجا می ری ؟
جماعت روز روشن دزدی می کنند ! خداد به دادمان برسد !!!
هی ، سرکار بگيرش !
اون دزد و بگير ، نون دزديده !!!
- کی ؟
- اون يارو ، اونهاش ، نون دستش داره می ره !
سرکار که شجاعت بهش دست داده بود ، با چنان قدرتی شروع به دويدن کرد که انگار دنبال گراز وحشی می دود!
چند قدمی مانده بهش خيز برداشت که از پشت سر رويش شيرجه بزند . در همين لحظه لطيف بدون توجه به اطرافش مسير خود را عوض کرد که از خيابان به پياده رو برود .
توی هوا سرکار با جای خالی لطيف روبرو شد وقبل از اينکه بتواند خود را کنترل کند با سر به جدول کنار خيابان خورد و بدنبالش که صاحب نانوايی می دويد فرياد زد :
- قاتل ، بگيرينش !!! قاتل ...
هنوز لقمه نان از گلويش پايين نرفته بود که چند نفر به همراه نانوا ريختن روی سرش .
وقتی بهوش آمد که در پاسگاه نيروی انتظامی بود .
ظاهراً همه چيز آماده شده بود پرونده تکميل و شهادت هم داده بودند با همان حال زخمی و بی رمق او را به زندان فرستادند.
صدای بلندگو در آمد :
- بله ، ای امت شهيد پرور ، امروز اين مرد به جرم دزدی ، قتل مامور نيروی انتظامی هنگام ماموريت اينجا بدار کشيده می شه برای آخرين بار حرفی برای گفتن داری ؟
به ياد حرفهای قاضی در دادگاه افتاد که گفته بود :
نان 3 23
- ما می دونيم تو قاتل نيستی ، ولی تو به حريم مالکيت تجاوز کردی ، می دونی اين جرمش سنگينتر!!!
برای آخرين بار می پرسم حرفی برای گفتن داری ؟
چه می توانست بگوئيد ؟ حرف برای گفتن زياد داشت . از بچگی کار کرده بود ، کفاشی ، جوراب بافی ، آهنگری ، کار تو کارخانه های مختلف ، اما هميشه حسرت به دل مانده بود. هيچ وقت نتوانسته بود آن چيزی را که خودش يا مادرو برادرش خواسته بودند تهيه کند . آخه هميشه به اندازه ای بهش داده بودند که شکمش سير بشه تا بتواند دوباره کار کند.
با سر اشاره کرد که :
- نه .
با اينکه دوست داشت با چشمان باز( در حالی که به آسمان آبی نگاه می کند) اعدام شود اما ترجيح داد جلاد کيسه سياه رنگ را به سرش بکشد ، چون نمی خواست در آخرين لحظه چشما نش با چشمان آن کودک تلاقی کند !!!
آزدای 3 24
به ياد روزهای انقلاب افتاد . با چه شور و شوقی با دوستانش در تظاهرات های خيابانی شرکت می کردند ، با وجود مخالفتِ مذهبی ها سعی می کردند شعارهای راديکال بدهند .
شعار نان ، مسکن ، آزادی ، يکی از آن شعارها بود که هميشه با آن مخالفت می شد و می گفتند : ما برای نان انقلاب نمی کنيم ! در دل به حرف آنروز آنها خنديد و با خود انديشيد..
- درسته شما برای نان انقلاب نکرديد ، بلکه برای پول نفت انقلاب کرديد .
ياد روزی افتاد که با برادرش به تهران رفته بودند دانشگاه تهران چه خبر بود . در محوطه دانشگاه ، دانشجويان به همراه مردم تجمع کرده بودند يک نفر بلند گو بدست سخنرانی می کرد از عدم آزادی صبحت می کرد ، از خواسته های دانشجويان برای آزادی زندانيان سياسی صبحت می کرد که ناگهان پليس بهمراه گارد ويژه با گاز اشک آور حمله کرد برای يک لحظه جمعيت متفرق شد . هر کس به سمتی دويد اما دوباره بسرعت خود را سازمان داد ه در وسط محوطه دانشگاه دور هم حلقه زدند. در حالی که با مشت ها گره کرده رو به آسمان فرياد می کشيدند ..
- زنده باد آزادی !
- زندانی سياسی آزاد بايد گردد !
وقتی غروب به خانه رسيدند مادرش دل نگران جلوی درب ِخانه ايستاده بود. به محض ديدن آنها شروع کرد به نکوهش کردن (مخصوصا برادر بزرگش را)که کجا بوديد ؟
يادش آمد که با چه هيجانی آن روز را در کوه برای بچه ها تعريف کرده بود و دوستش با چه تعجبی (که حس تحسين درآن بود) او را تماشا می کرد.
- دانشجو ها وسط محوطه دانشگاه جمع بودند ، شعار می دادند . من و برادرم هم وسط جمعيت بوديم ، يه دفعه ، يه دسته اعلاميه پرت شد هوا ، هر کی سعی می کرد يه دونه از انو تو هوا قاپ بزنه ، منم يکی روگرفتم .اعلاميه از مردم دعوت می کرد برای تظاهرات و اعتصاب . يه عده از دانشجوها يه پرچم قرمز رو در آوردن که روش نوشته بود ، زنده باد آزادی ! که يه دفعه ولوله شد برادرم گفت :
- بدو ، بريم پشت ساختمان !
- هرکس يه طرفی می دويد . چندتا گاز اشک آور زدند وسط محوطه يکی از بچه ها با لگد يکي شو پرت کرد طرف خودشون دوبار دانشجو ها خودشونو سازمان دادن اومدن وسط شروع کردند دوباره شعار دادن .
آزدای 3 25
سفره انداخته شد هرکی هرچی داشت از توی کوله پشتي اش در آورده ، وسط گذاشت، کتلت ، کوکو سبزی ، تخم مرغ و سيب زمينی ، مرغ ، نون پنير با سبزی ، کنسرو لوبيا... دور تا دور نشسته بی تعارف شروع کردند از غذاهای همديگر خوردن . هرکسی چيزی تعريف می کرد :
- راستی می دونستيند تو تهران حکومت نظامی اعلام کردند هرکی از 9 شب به بعد تو خيابون باشه دستگير می شه !!!
- آره ، راسته ، اما می دونین چيکار می کنند ؟
من رفته بودم خونه يکی از اقوامم ، شب که می شه سر هر کوچه مردم جمع می شدند شروع می کردند به شعار دادن . سربازای حکومت نظامی که نمی تونستند همه خيابون رو قرق کند مجبوربودند کوچه به کوچه مردم روتو خونه هاشون بکند . بخاطر همين وقتی از سر کوچه ای رد می شدند برند به سر کوچه بعدی دوباره مردم جمع می شدند شروع می کردند به شعار دادن اينقدر اين کار را می کردند تا بالاخره سربازها عاصی شده از محله می رفتند .
- راستی می دونين يکی از شعار های که می دادند چی بود ؟
ازهاری گوساله بازم بگو نواره ، نوار که پا نداره !
- می گن رفته بوده مجلس و گفته که من شب رفتم پشت بام خانه و دوربين انداختم ديدم که ضبط صوت روی پشت بام ها روشن کردند. بخاطرهمين مردم اين شعار رو درست کردند.
همه زدند زير خنده .
- بچه ها می خواستم اينو بگم ، شنبه قرار مغازه دارهای کرج اعتصاب عمومی بکنند. خُب که ما هم دبيرستان رو به اعتصاب دعوت کنيم ؟
- چه طوری ؟
- خُب نمی ريم دبيرستان .
- ما چند نفر نريم ، تاثيری نداره !
- آره راست می گی، بايد يه اعلاميه بديم و از بچه ها بخواهيم که آنروز به دبيرستان نيايند
- نه ، به دبيرستان بياييم اما سر کلاس ها نريم . توی حياط جمع بشيم و شعار بديم مثل دانشجوها !
- آره اين خُبِ ، تازه می تونيم روی تخته سياه درشت بنوسيم اعتصاب ، روز شنبه در همبستگی با مرد م ما هم اعتصاب می کنيم .
آزدای 3 26
- اما بايد مواظب باشيم کسی نبينه .
- بله درسته ، می تونيم با دبيرستان های ديگه هم تماس بگيريم اونا هم اعتصاب بکنند .
- اگه اين کار و بکنيم هيچ کاری از دست مدير و ناظم بر نمی آد. تازه شايد خود اونها هم راضی به اين کار باشند .
وقتی خاطرات دوران انقلاب را ورق می زد درست همان هيجان آنروزها بهش دست داد بسرعت شروع به تقسيم کار کردند .
- باشه من کاغذ هارو تهيه می کنم که روش دعوت به اعتصاب نوشته بشه .
- خُب کی خطش خوبه ؟
- من .
- منم می تونم .
- باشه پس شما بنويسيد !
- چی بنويسيم ؟
- اعتصاب ، اعتصاب .
- اين کافی نيست ، بايد يه جوری بگيم که اين اعتصاب در حمايت از اعتصاب شنبه است!
- اين چه طوره ؟ اعتصاب ، دانش آموزان به اعتصاب مردم بپيونديم از امروز سر کلاس ها حاضر نشيم دست به اعتصاب بزنيم . زنده باد آزادی !
- اين خوبه ، اما فکر می کنم طولانیه و بايد تاکيد بشه که در حمايت از اعتصاب روز شنبه است .
- فکر کنم همين خوبه ، دوستانی که مسئوليت نوشتن رو گرفتن يه چيزی تو همين مايه بنويسند ما زياد وقت نداريم شنبه اول وقت بايد تو مدرسه پخشش کنيم .
روز شنبه چه شور و شوقی در دبيرستان بوجود آمد کاغذ ها بسرعت دست بدست می شدند. همه با علامت سر اعتصاب رو تائيد می کردند. وقتی که زنگ مدرسه بصدا در آمد بغيير از چند نفری بقيه بی اعتنا به آن سر جايشان ايستادند .
معلم ها هم با ديدن اين وضع بسرعت پائين آمده اعلام همبستگی کردند. يکی از آنها بلافاصله بلند گوی دستی را برداشته شروع به صبحت کرد .
- ما معلم‌ها همبستگی خودمان را با شما دانش آموزان شجاع اعلام می‌کنیم ما هم به سهم خود از رفتن به سر کلاس‌های درس خود داری می‌کنیم ما هم با شما هم صدا می گوییم
آزدای 3 27
زندانی سياسی آزاد بايد گردد !
وقتی اين جمله را گفت چه هل هله‌ای در دبيرستان شد خبر به سرعت به دبیرستان‌های ديگر هم رسيده بود. آن روز گوهردشت يک پارچه اعتصاب بود. از همین‌جا بود که نطفۀ هسته‌شان شکل گرفت.
ديگر حسابی درگير فعاليت شده بودند شبانه اعلاميه های را که يکی از بچه می آورد تقسيم کرده در محلات مختلف پخش می کردند روی ديوار ها شعار نويسی می کردند. و در جلساتِ هفتگی روی کارهايی که انجام داده بودند بحث و گفتگومی کردند قرار شد در کنار فعاليت سياسی کار مطالعاتی هم داشته باشند. اين بود که يکی از بچه ها قرار شد از برادرش که دانشجوبود برای کار مطالعاتی کمک بگيرد . روزها بسرعت سپری می شدند و هر روز که می گذشت جنبش مردم عميق تر می شد . هر روز خبرهای مختلف از تهران و شهرهای ديگر می رسيد . کارگرها دست به اعتصاب زده بودند ، مردم تظاهرات ميليونی کرده وحکومت نظامی هم نتواسته بود کاری از پيش ببرد وجای خود را به دولت غير نظامی داده بود.
عشق 3 28
نزديکی های ظهر بود که پاسدار بخش آمد و ازپشت دريچه آهنی پرسيد:
- ها ، بچه تهرانی چی کار داشتی ؟
- من الان يک ماهه حمام نرفتم،ديشب يه زندانی آوردند تو سلول من،همه بدنم شپش گذاشته.
- باشه می گم ببرن حمام اما اونجا حق نداری با کسی حرف بزنی !
جعفری را صدا زده به اوسفارش کرد که مرا بعد از ظهرحمام ببرد .
وقتی که رفتند . همسايه روبرويی، دريچه را باز کرده ازم پرسيد:
- سلام يول داش ، نه خبر ؟ ( سلام رفيق چه خبر؟)
- بابا ديشب يه زندانی رو از بند عادی ها آوردن اينجا تمام بدنم شپش گذاشته ، گفتم حما م برم .
کلمه شپش را که شنيد خنده ا ش گرفت و گفت :
- خوب، خوبه ديگه لااقل تنها نيستی . می دونی اينجا هر بندی هفته ای يک بار نوبت حمام داره .
- پس تو بند ها حمام نيست ؟
- نه بابا ، يه حمام بزرگ توی محوطه زندان است .همه رو می برن اونجا .
- خوب ، نگفتی بلاخره چی شدکه کارت به اينجا کشيد ؟
- بهت گفتم که از اون روز به بعد ما ديگه واقعا عاشق و معشوق شده بوديم . اگرچه بچه بوديم اما نمی دونی چه کيفی داشت،وقتی همديگر رو می ديديم باهم بازی می کرديم . هرچی تو خونه ننم بهم می داد نگه می داشتم می آوردم تو بازی باهم می خورديم .
- سلام مارال .
- سلام .
- بيا برات نخود و کشمش آوردم .
- منم نون فطير آوردم ، ديروز ننم پخته .
- کريم داره می آد بهش رو نده ! پرو می شه .
- ها بچه ها اينجا نشستين ، بياين بريم بازی کنيم !
- بازی چی ؟
- نمی دونم ،هر چی شما بگين .
- نه ما حوصله نداريم .
عشق 3 29
- آره کريم ، برو با بچه های ديگه بازی کن ! ما حوصله نداريم .
- خُب شد رفت ، من اصلا ً ازش خوشم نمی آد . مارال خيلی فضول ِ .
- ولش کن ! چی کارش داری؟ می دونی بابام می گفت تابستون بريم پيش بابا بزرگم دهات.
- تو چی ، مارال تو هم می ری ؟
- آره ديگه منم می رم . من که نمی تونم تو خونه تنها بمونم ؟
از شنيدن اين حرف اخماش رفت تو هم و خيلی جدی گفت :
- خوب پس من چی ام ، من می آم پيش تو می مونم !
- مگه می شه ، بابام نمی زاره ، حالا ناراحت نشو ما زود بر می گرديم !
- مارال دستتو بده به من !
- ببين کريم اُنجا وايستاده داره مارو نگاه می کنه ، می ره به ننم می گه انوقت ديگه نمی زاره بيام توی کوچه .
باشه بزرگ که شديم عروسی کرديم هر چقدر دلت خواست دستمو بگير .
از چشمای سهند می شد فهميد که دارد به خاطرات خوش گذشته فکر می کند ..
- آره همسايه ، ما از بچگی همديگر رو دوست داشتيم .
هرچی بزرگتر می شديم عشقمون هم عميقتر می شد ديگه تو کوچه نمی تونستيم همديگر رو ببينيم گاهی وقتها تو بازار باهم قرار می زاشتيم مغازه هارو نگاه می کرديم بعد يه بستنی باهم می خورديم .از آينده حرف می زديم از بچه هامون حرف می زديم روز ها بسرعت می گذشت و هرچی بزرگتر می شديم طاقت من کمتر می شد . يه روز ديگه طاقت نيآوردم به ننم گفتم :
- ننه می دونی ؟
- چی رو پسرم ؟
- می دونی ؟ می خوام ..می خوام با ، با مارال عروسی بکنم ! چرا اينجوری نگام می کنی ننه ؟ جدی گفتم ، چرا می خندی ؟
- آخه پسرم چه جوری می خوای زن بگيری ؟! تو نه کار داری ، نه سربازی رفتی ، نه زندگی ، مگه می شه ؟
همينجوری که نمی شه رفت خواستگاری دختر مردم ! نمی پرسند ، پسرتون چی کاره است ؟؟
عشق 3 30
خرج و مخارج زندگيشو از کجا در می آره ؟
- خوب ننه نامزد می شيم ، بعد من يه کاری پيدا می کنم .
- پس سربازی چی ؟ درس ات چی ؟ نمی خوای درس بخونی ؟
اينجا که رسيد آهی کشيد و گفت :
- خلاصه سرتو درد نيارم درس و مشق رو ول کردم پامو تو يه کفش کردم که بايد برم سربازی . جنگ تازه شروع شده بود ، مادرم گفت ، بری خودمو می کشم ، پدرم گفت ، رفتی ديگه تو اين خونه جات نيست . هرکُدومشون يه جور تهديد می کردند .
اين وسط مونده بوديم من و مارال چیکار کنيم .
- سهند ، اگه کشته بشی چی ؟ من خودمو می کشم !
- نه زبونتو گاز بگير ! کشته نمی شم بر می گردم .
اما تو بايد بهم قول بدی که منتظرم می شی !
- تو می دونی که تو زندگيم هيچ کس مثل تو برام عزيز نيست ، همه وجودم مال توست ، بدون تو مگه می تونم زندگی کنم از موقعي که کنار حوض بهم قول داديم من خودمو با تو حس کردم .چطور بهت بگم اين دستها ، اين پاها ، اين قلبو می بينی ، تو حسش می کنی . يعنی جزيی از خودته . تو هم برام مثل اينا می مونی . يعنی بالاتر، تو زندگيمی !!!
- درست می گی مارال ، اين همون احساسی که منم دارم،اصلا بدون تو نمی تونم باشم . برام قابل تصور نيست که بی تو بتونم وجود داشته باشم . چه جوربگم ما نيمه هميم بخاطر همين که می گم برمی گردم !
وقتی اينهارو تعريف می کرد قطره اشکی را که از گوشه چشمش روی گونه هايش سُر می خورد را می شد ديد . خواستم بهش بگم حالا خودت را زياد ناراحت نکن . که بسرعت دريچه آهنی را بست و بدنبال آن آقای جعفری بود که پشت دريچه آهنی من ظاهر شد .
- خوب آماده شو ببرمت حمام ، وسايل حمام داری ؟
- نه ، من هيچی ندارم !
- باشه ، می گم يه حوله بهت بدن ! پشت سر من بيا ، هيچ جا رو هم نگاه نکن فقط جلوتو نگاه کن !
عشق 3 31
درب ورودی بند مجرد را باز کردند داخل محوطه زندان شديم . ديوارهای بلندی که دور تا دور زندان کشيده شده بود ، ديوآرهای آجری که نشان از قديمی بودن داشت بيشتر به
قلعه های دوران قديم شباهت داشت تا زندان وسط محوطه يک ساختمان آجری (که ديوارهايش از نم زيادی شوره بسته بود ) نمايان بود . حدس زدم که بايد حمام زندان باشد.
- سلام حاج حسن .
- سلام آقای جعفری .
- يه حوله بده به اين همشهری ما ! هيچی نداره ، يه ماه که تو بند مجرده !
درست شبيه حمام های عمومی بود . سالن رختکن گردی که دور تا دورش قفسه لباس با سکوی به عرض نيم متربود. وسط سالن هم حوض کوچکی با کاشی های آبی رنگ قرار داشت . يکی از قفسه ها را انتخاب کردم .
بعداز لخت شدن ، زير پيرآهنم را برداشته بطرف داخل حمام رفتم ، کسی نبود ابتدا زير پيرآهن را با آب داغ شستم بعد يکی از دوش ها را انتخاب کرده داخلش رفتم . ناگهان سرو صدای وهم همه جمعيتی بگوش رسيد. طولی نکشيد که اين جمعيت وارد حمام شدند. آقای جعفری فرياد زدکه :
- کسی به اون دوش نزديک نشه ! کسی هم با اون حرف نزنه !
جمعيت از ديدن من که تنها يک دوش را اشغال کرده بودم ، متعجب شده ار همديگر می پرسيدن اين کی !؟
هرازگاهی هم اعتراض می کردند ، که چرا بايد او تنها از دوش استفاده کند ؟
زندانی ها تيپ های مختلفی بودند ، ازآدم های معمولی با ظاهری متين ، تا خلاف کار های حرفه ای با جای چاقو روی دست و صورتشان با سبيل های پُرپشت و خالکوبی های روی بازو سينه شان . درست مثل حمام عمومی بيرون شده بود عده ای کيسه می کشيدند وعده ای صابون می زدند . تعدای هم جلوی دوش ها منتظر نوبت تا دوش بگيرند.
حسابی خودم را صابون زدم و با آب داغ شستم که از شر شپش ها خلاص شوم بعداز اينکه کارم تمام شد دوباره توسط آقای جعفری به سلول برگردانده شدم .